Na bijna honderd afleveringen komt er komende dinsdag 17 december een eind aan het docudrama ‘de eigenzinnige Prokofjev’, over het leven en werk van de Russische 20ste-eeuwse componist. In vier jaar tijd heeft Luc Nijs iedere twee weken een uur lang aandacht besteed aan het leven en werk van ongetwijfeld een van de grootste componisten van de twintigste eeuw.
In de laatste aflevering blikken we terug en proberen aan de hand van vier stellingen te ontrafelen wat Sergei Prokofjev voor de muziektraditie heeft betekend. Programmamaker Luc Nijs vertelt over de bijzondere reis die hij in vier jaar heeft gemaakt.
Je noemt de Russische 20ste-eeuwse componist Sergei Prokofjev een van de grootste componisten van de twintigste eeuw. Wat is voor jou zijn grootste kwaliteit en waarom?
Zijn grootste kwaliteit was zijn artistieke en karakteriële eigengereidheid. Het feit dat hij nooit gezwicht is voor wat het publiek in Moskou, Chicago of Parijs zocht. Dat in tegenstelling tot collega-componisten als Stravinsky. Hij componeerde zoals hij wilde en als iemand dat mooi vond was dat simpelweg leuk meegenomen.
Je hebt zo’n honderd afleveringen over het werk en leven van Prokofjev gemaakt. Wat is het bijzonderste dat je over hem hebt geleerd?
Twee dingen schieten me te binnen. Allereerst het feit dat hij enorme gewetensnood heeft gehad om al dan niet terug te keren naar de USSR in 1936. Enerzijds was er de heimwee en het aantrekkelijke financiële plaatje dat de Russische overheid hem bood, maar anderzijds de onzekerheid wat dat zou betekenen voor hem als componist en zijn zo gewaardeerde artistieke vrijheid. Hij had in de VS en West-Europa gecomponeerd op de lokale muzikale golven, en de muziekwereld in de USSR was intussen veranderd. Daar was hij zich zeer goed van bewust. Als tweede het beklemmende feit dat hij gedurende lange tijd getwijfeld heeft over het feit of Mira Mendelson (uiteindelijk zijn tweede vrouw) niet een georganiseerde list was van de Russische geheime dienst KGB om hem artistiek onder controle te houden. Zelfs zodanig dat hij nog voor ze trouwden haar teksten en libretto’s liet schrijven om haar te testen als ‘zogezegde’ studente aan de Maksim Gorki instituut der letteren.
Je noemt deze serie een docudrama. Waarom heb je voor deze vorm gekozen?
Ik wilde het breder trekken dan een pure chronologische biografisch-muzikale serie. Door een sociaal-maatschappelijke inkijk en achtergrond te ontwikkelen in de serie was een specifiekere uitdieping van Prokofjevs karakter mogelijk. Daarbij heb ik zijn ontwikkeling tegen de achtergrond van de evoluerende maatschappij en zijn collega-componisten gezet. Zo hebben we bijvoorbeeld in voorgaande afleveringen oog voor het leven en werk van zijn kleinzoon Gabriel Prokofjev, zelf ook componist. Dat is toch ook een onderdeel van Sergei’s uitgebreide en indrukwekkende muzikale nalatenschap.
Wat vond je het leukste om te doen bij het maken van deze serie?
Ik heb een halve, zoniet een hele bibliotheek leeg gelezen over hem, zijn twee vrouwen en zijn leven, inclusief zijn uitgebreide gepubliceerde dagboeken (hij was een begenadigd schrijver, net zo goed als dat hij componist was). Op zo’n detailniveau meelezen met iemands leven is een bijzonderheid op zich. Je ervaart hoe zijn karakter evolueert, hoe de feiten hem veranderen, hoe zijn keuzes zijn muziek beïnvloeden. Ook de rol van zijn beide vrouwen, maar vooral hoe zijn leven eindigde in armoede en ziekte is iets wat je nooit had kunnen verwachten als je naar zijn loopbaan als geheel kijkt.
Je gaat vanaf januari wekelijks afleveringen van Noorderlicht maken, in plaats van om de twee weken. Kun je al een tip van de sluier oplichten over de inhoud?
Noorderlicht wordt inderdaad een doorlopende wekelijkse serie. Vanaf januari zal in de serie exclusief de aandacht gaan naar hedendaagse werken en CD-uitgaven uit de Scandinavische en Baltische landen. Aandacht voor het bekendere klassieke repertoire van bijvoorbeeld Grieg, Sibelius, Nielsen zal dan naar de achtergrond verdwijnen. Ook maken we hier en daar ruimte voor wat jazz en wereldmuziek uit de regio. Want de productie en kwaliteit in die genres is ginder even groot als in het klassieke domein.
Luister dinsdag 17 december 22.00 uur naar de laatste aflevering van ‘De eigenzinnige Prokofjev’
Benieuwd naar Sergei Prokofjev? Hier vind je alle afleveringen
