Sanssouci

Op zich was het allemaal niet nieuw. Het klavier niet – toetsinstrumenten werden al eeuwen bespeeld en hadden over populariteit ook niets te klagen. En de sonate niet – er werden in de zeventiende eeuw al stukken met die naam geschreven.

Toch is de klaviersonate echt wel een genre van de (pre)klassieke tijd. Deze vorm van klaviermuziek werd juist in deze jaren immens populair en tierde welig in allerhande vormen. Dat begint al heel vroeg. Domenico Scarlatti (1685-1757), tijdgenoot van Bach en Händel, schrijft vijfhonderdvijftig eendelige klavierwerken die veelal pedagogisch bedoeld zijn, maar die onder de naam ‘sonate’ zeer gretig aftrek vinden.

De muziek van deze sonates is heel anders dan wat we van de gemiddelde barokcomponist gewend zijn. Meer liedachtig, minder geconstrueerd. Daarmee loopt hij vooruit op de idealen van de klassieke muziek. We moeten dan ook bij hem zijn, en niet bij Bach en Händel, als we naar de oorsprong van de klassieke stijl zoeken.

Concrete voorbeelden? Die zijn er te over in dit programma. Nadat we twee sonates van Scarlatti horen – misschien kent u ze nog wel van pianoles – gaan we naar zijn navolger Antonio Soler. Een navolger van Scarlatti, wiens stijl alleen op details van zijn voorbeeld verschilt. En toch een kind van zijn tijd, want zijn sonates klinken op en top klassiek.

Ook komen we Baldassare Galuppi tegen. Opnieuw, want in de vorige Sanssouci ontmoetten we hem al als operacomponist. Als pianocomponist laat hij zich beïnvloeden door Scarlatti, maar ook door sonates uit andere tradities. Zodoende kunnen zijn sonates tussen de één en vier delen hebben.

Tot slot horen we een vroege sonate van Haydn. Deze componist heeft vrijwel zijn hele carrière pianosonates geschreven. Daar begon hij al mee voordat hij in dienst kwam van de Eszterhazys. Als vrij componist in Wenen moest hij zichzelf onderhouden met muziek die amateurs wilden horen. Zodoende zijn de vroege sonates eenvoudig, maar altijd met de vonk van Haydns genie die de muziek laat sprankelen.

Afspeellijst

1. Domenico Scarlatti – Sonate in d, K. 9
2. Domenico Scarlatti – Sonate in E, K. 380
3. Antonio Soler – Sonate in d, R. 117
4. Antonio Soler – Sonate in C, R. 28
5. Baldassare Galuppi – Sonate in C, opus 1 nr. 1
6. Baldassare Galuppi – Sonate in d, opus 1 nr. 2
7. Joseph Haydn – Sonate in E, Hob. XVI:13