Een os op het dak 1: Weg van de tonaliteit.
Vandaag de eerste aflevering van ‘Een os op het dak’ van Thea Derks. Na vijftig afleveringen van ‘Panorama de Leeuw’ is het tijd voor een nieuwe uitdaging en geeft Reinbert de Leeuw het stokje over aan de Os.
In september 2018 presenteerde Derks Een os op het dak: moderne muziek na 1900 in vogelvlucht. Het is een introductie van eigentijdse muziek in gewonemensentaal. Het eerste exemplaar werd uitgereikt aan de Brits-Nederlandse componist Richard Ayres in Muziekgebouw aan ’t IJ in Amsterdam.
De Os kreeg bijzonder mooie kritieken en is inmiddels uitgevlogen over heel Nederland. In haar programma ‘Een os op het dak’ volgt Derks losjes het betoog uit haar boek. Vandaag aandacht voor het loslaten van de tonaliteit.
Ruim twee eeuwen lang, grofweg van de achttiende tot en met de negentiende eeuw, componeerde de westerse wereld volgens het harmonische ofwel tonale systeem. Dit is erop gebaseerd dat er binnen elke toonladder een hiërarchie bestaat, waarbij één toon de belangrijkste is, de zogenoemde ‘grondtoon’, of in de Latijnse benaming ‘tonica’. – Vandaar ‘tonale muziek’.
Gaandeweg gingen componisten dit systeem als knellend ervaren en Arnold Schönberg zocht begin 20e eeuw naar manieren om de zwaartekracht van de tonica te omzeilen. Hij besloot de ‘dissonant te emanciperen’ en maakte alle twaalf halve tonen van het octaaf aan elkaar gelijk.
Tip: als u de Os aanschaft via de website boekenbestellen.nl ontvangt u een exemplaar met persoonlijke opdracht.
1. Frederic Chopin. Etude in E groot, opus 10 nr. 3.
Vladimir Ashkenazy, piano.
2. Arnold Schönberg. Das Buch der hängenden Gärten.
Phyllis Bryn-Julson, sopraan. Ursula Oppens, piano.
3. Darius Milhaud. Le boeuf sur le toit.
Orchestre de l’Opéra de Lyon olv. van Kent Nagano.
Samenstelling, presentatie en techniek: Thea Derks
