Mariama

De (vertaalde) teksten van de meeste liedjes zijn te vinden onder de playlist.

Omstreeks 1940 zijn brassbands heel populair in Congo. Mogelijk is deze muziekstijl meegekomen met vissers uit West-Afrika die zich langs de kusten van Congo en Angola gevestigd hadden.

Orchestre Odeon-Kinois was zo’n brassband. Zij hebben in 1946 het liedje “Fatouma“ opgenomen bij het platenlabel Olympia Records, de eerste platenmaatschappij in Congo. Dit nummer is, voorzover bekend, het eerste Congolese nummer dat “rumba” genoemd is.

Een andere brassband was Orchestre Victoria Kin, omstreeks 1943 opgericht door Wendo Kolosoy en Maître Taureau. De laatste heette eigenlijk François Ngombe Bateko, maar omdat “Ngombe” het Lingala woord voor “stier” is, noemde hij zich “Taureau”, het Franse woord voor stier.

De brassband Orchestre Camille Feruzi staat onder leiding van de accordeonist Camille Feruzi, geboren in 1912 in Stanleyville, het tegenwoordige Kisangani. Hij was een van de eerste Congolese artiesten die muziek opnamen.

De zanger Léon Bukasa wordt in 1925 geboren in Katanga, in de stad Jadotville, die tegenwoordig Likasi heet. Na de lagere school wordt hij opgeleid tot monteur bij de Union Minière in Katanga. In 1947 vertrekt hij naar Kinshasa om er als monteur te werken. Daar ontdekt Henri Bowane zijn muziektalent, en in 1949 neemt die hem gelijk mee naar de Ngoma studio. Daar wordt hij later een van de pilaren van dit label. In het lied “Tokanisa Tata Ngoma” wordt Léon Bukassa begeleid door de Groupe Rythmique Ngoma, één van de huisbands van het Ngoma label. Dit lied was besteld door Nikas Carvadias, voor de begrafenis-ceremoniën van zijn zwager Nico Jéronimidis, de oprichter van de Ngoma studio. Eén van de eerste opnamen van Léon Bukassa is het nummer “Bibi Sultana”, met op gitaar Albino Kalombo en Papa Noël. De tekst zegt dat “vrouwen hun echtgenoten moeten gehoorzamen”.

Het nummer “Sebene Marie Louise”, van Henri Bowane is vrijwel identiek aan het nummer “Marie Louise”, van Wendo Kolosoy, dat overigens door deze 2 zangers samen geschreven was. De toevoeging “Sebene” is een verbastering van “sept-sept”, wat bandleden pleegden te roepen wanneer een dansnummer overging op een sneller ritme.

De biguine “Yo Kolo Ye Kele” brengt Henri Bowane uit op het label Loningisa. De zangeres in dit nummer is Marie Kitoto. Zij was ook ontdekt door Henri Bowane.

Het gitaar ensemble van zangeres Julienne Nkiangudi is afkomstig uit het “Bakongo Cataractes District”. Dat is het gebied bij de woeste stroomversnellingen in de Congo rivier tussen Kinshasa en de zee.

“Zibula Nzo Ya Koto”(1947) heeft een marcherend ritme, wat doet denken aan West-Afrikaanse kerkmuziek. Waarschijnlijk is ook de muziek van dit orkest beïnvloed door de West-Afrikaanse vissers aan de kust.

Lucie Yenga is geboren in 1934, in Coquilhatstad, het tegenwoordige Mbandaka. Als ze van school afgaat, vertrekt ze naar Léopoldville, het tegenwoordige Kinshasa, om daar te werken als dienstmeisje, totdat haar zangtalent ontdekt wordt door enkele bekende musici, zoals de gitarist Tino Barozo.

Zij is de zangeres in “Mobali Ya Ngoto”, met het orkest Gobi et son Ensemble, met op orgel de Belg Gilbert Wannant en op saxofoon Isaac Musekiwa, afkomstig uit Zimbabwe.

Kort na haar ontdekking in 1954 zingt Lucie Yenga samen met zangeres Véronique Mansanga, en begeleid door Gilbert Wannant op orgel en Isaac Musekiwa op saxofoon, het nummer “Dit Marie”.

De gitarist Tino Barozo (voluit: Emmanuel Baloji Tino Barozo) is geboren in 1930, in Boma, wat ligt aan de Congo rivier, tussen de stroomversnellingen en de zee. Hij is een neef van Nicolas Kasanda, beter bekend als Docteur Nico. In het nummer ”Yo Dzambulu” speelt hij met orkest African Jazz, met organist Gilbert Wannant en saxofonist Isaac Musekiwa en ook met basgitarist Taumani.

Het nummer “Leonie” is van  African Jazz met als gitaristen Nico Kasanda en diens oudere broer Dechaud (zijn naam heeft hij eraan te danken dat zijn muziek “heet” werd gevonden).

De bijnaam van basgitarist Augustin Moniania is “Roitelet”. Dat is het Franse woord voor “Goudhaantje”, het kleinste vogeltje van Europa. Later is hij een van de oprichters is van OK Jazz.

Roitelet speelt bas in het nummer “Osambuisi Ngai”, met Tino Barozo op gitaar en Albino Kalombo op saxofoon  In 1958 richt Roitelet het orkest Dynamic Jazz op. Deze band brengt in 1958 het nummer “Ami Amore Bonita” uit. En in 1954 het nummer “A.J.P. Mbongo”, met bassist Roitelet. De zanger is Vicky Longomba, ook een van de oprichters van OK Jazz.

Het nummer “El Congo”, van de Rumbanella Band is gezongen in een mengeling van Spaans en Lingala.

Met dank aan Harm van der Wal voor het beschikbaar stellen van zijn Afrikaanse muziek.

Playlist:

1. Orchestre Odeon-Kinois: Fatouma, CD Early Congo Music 1946-1962, First Rumba To The Real Rumba, 2019, El Sur Records 009, 2’38
2. Léon Bukasa: Tokanisa Tata Ngoma, CD Ngoma, The Early Years 1948-1960, 1996, Popular African Music Pamap 101, 3’04
3. Léon Bukasa: Bibi Sultana, CD Ngoma, The Early Years 1948-1960, 1996, Popular African Music Pamap 101, 2’54
4. Henri Bowane: Sebene Marie Louise, auteur: Henri Bowane, LP Orchestre Inter. Sebene Ya Zaire, 1976, Essiebons INL 6119 / CD Early Congo Music 1946-1962, First Rumba To The Real Rumba, 2019, El Sur Records 009, 3’07
5. Henri Bowane: Yo Kolo Ye Kele, auteur: Henri Bowane, 78 RPM Kitoto Marie, 1951, Loningisa N° 44 / CD Early Congo Music 1946-1962, First Rumba To The Real Rumba, 2019, El Sur Records 009, 3’07
6. Orchestre Victoria Kin: Josetta, CD Early Congo Music 1946-1962, First Rumba To The Real Rumba, 2019, El Sur Records 009, 2’32
7. Orchestre Camille Feruzi: Caroline, 78 RPM, Ngoma 344 / CD Early Congo Music 1946-1962, First Rumba To The Real Rumba, 2019, El Sur Records 009, 2’57
8. Mysterious Jazz met Camille Feruzi: Lingomba Ya Bana Rosette, CD Early Congo Music 1946-1962, First Rumba To The Real Rumba, 2019, El Sur Records 009, 2’59
9. Mysterious Jazz met Camille Feruzi: Basi Bino Boni ?, CD Early Congo Music 1946-1962, First Rumba To The Real Rumba, 2019, El Sur Records 009, 3’04
10. Julienne Nkiangudi: Zibula Nzo Ya Koto: CD Early Congo Music 1946-1962, First Rumba To The Real Rumba, 2019, El Sur Records 009, 2’46
11. Lucie Yenga: Mobali Ya Ngoto, CD Early Congo Music 1946-1962, First Rumba To The Real Rumba, 2019, El Sur Records 009, 2’46
12. Lucie Yenga: Dit Marie, CD Early Congo Music 1946-1962, First Rumba To The Real Rumba, 2019, El Sur Records 009, 2’57
13. African Jazz met Tino Barozo: Yo Dzambulu, CD Early Congo Music 1946-1962, First Rumba To The Real Rumba, 2019, El Sur Records 009, 2’51
14. African Jazz met Nico Kasanda: Leonie, CD Early Congo Music 1946-1962, First Rumba To The Real Rumba, 2019, El Sur Records 009, 2’57
15. Tino Barozo: Osambuisi Ngai, auteur: Tino Barozo, 78 RPM, 1958, Ngoma 1868 / CD Early Congo Music 1946-1962, First Rumba To The Real Rumba, 2019, El Sur Records 009, 2’56
16. Dynamic Jazz met Roger Salmson en Roitelet: Ami Amore Bonita, auteur: Roger Salmson, 78 RPM Rumbita Dynamic Jazz, 1958, Ngoma 1858 / CD Early Congo Music 1946-1962, First Rumba To The Real Rumba, 2019, El Sur Records 009, 2’54
17. Dynamic Jazz met Roitelet: J.P. Mbongo, CD Early Congo Music 1946-1962, First Rumba To The Real Rumba, 2019, El Sur Records 009, 3’01
18. Rumbanella Band: El Congo, CD The Very Best Of Congolese Rumba, 2007, Marabi Productions 46823-2, 3,52

LIEDTEKSTEN

Tekst van “Fatouma” (1946):

Fatouma, je vertelde me:

“Ik ben een waardevolle vrouw,

Ik zal de vrouw worden van een buitenlander,

Niet van jou”

Asjeblieft, denk er nog eens over na en trouw met me.

Tekst van “Josetta” (1946):

Een mooi meisje loopt over straat

Iedereen in de stad heeft het over haar

We zijn allemaal dol op haar.

De tekst van “Caroline” (1950) gaat over een vrouw die haar vriendin zwart maakt:

Caroline, ik weet dat je niet meer met me wil trouwen

Caroline, wat gaf je aan mijn verloofde?

Caroline, sta ons niet meer in de weg

God, hier ga ik aan dood

Ik weet dat je anderen vertelt dat ik een slechte vrouw ben

Waarom laat mijn vriendin mij lijden.

Tekst van “Basi Bino Boni ?”:

Luister naar mijn verhaal

Een dame corrigeerde mijn egoïsme

Ik zal je niet te veel zeggen

Jonge dame, verneder me niet

Wees niet arrogant

Stapel geen leugens meer op.

Tekst van “Tokanisa Tata Ngoma” (1953):

Ngoma, Ngoma, onze vader, je hebt ons verlaten

Je laat ons in de steek – uw kinderen

Het geeft echt niet Want we zullen u nooit vergeten

Uw werk zal overal in de wereld bekend zijn.

Zeg me Bukasa, waarom ben je aan het huilen?

O, m’n broer ik ben verdrietig

Vanwege vader Nico’s dood

Hij ging naar Europa om wat uit te rusten

En het is daar, dat hij ziek werd

De Heer heeft hem meegenomen.

Het is waar, vrienden, dood is iets wreeds

Dans, dans, en vergeet niet

Drink, drink, en vergeet niet.

Tekst van “Sebene Marie Louise”:

Voor jou, Marie Louise

Zal ik zingen totdat alle gitaarsnaren gebroken zijn

Mijn schat Marie Louise, ik zal voor je zingen

Zodat je me kunt horen

Er komt geen einde aan onze liefde.

Tekst van “Yo Kolo Ye Kele”:

Ik houd van je, al mag je moeder me niet

Ik houd van je, al mag je vader me niet

Ze praten slecht over mij, dus ik mag ze niet.

Tekst van “Yo Dzambulu” (1955):

Je bent een heel mooi persoon

Maar je hebt me bedrogen

Je bent net een duivel

Je hebt me verlaten en je bent weg

Waarom doe je iets wat ik niet leuk vind

Als je niet bij mij kan blijven

Waarom zeg je dat dan niet tegen mij?

Tekst van “Mobali Ya Ngoto” (1954):

Je hebt me bedrogen

Ik heb al mijn geld aan jou uitgegeven

Je zei me dat ik gek was

Wie gaat me terugbetalen?

Alles wat je doet is me vertellen dat ik gek was.

Tekst van “Dit Marie” (1954):

Marie, je kwam altijd bij me op bezoek

Maar je broers hebben ons uit elkaar gespeeld

En hebben mijn geld weggenomen

Ze was mijn vriendin

Wat heb ik gedaan?

Tekst van “Leonie” (1955):

Leonie, je was al volwassen sinds je een kind was

Je vond het niet leuk dat ik iets kinderachtigs deed

Als je me niet leuk vond, waarom heb je me zoiets verteld?

Was dat beschamend voor jou?

Leonie, Leonie, ik ben zo verdrietig

Als je dit liedje hoort, vraag jezelf dan af.

Tekst van “Osambuisi Ngai” (1958):

Mama Thelene, je hebt me vernederd

Ik zal nooit vergeten wat je me hebt aangedaan

Je vertelde me dat je van me hield, alhoewel

Je wilt dat iedere man van je houdt

Mamas je lachen uit

Ik lach je uit

Iedereen lacht je uit

Vind je dat niet beschamend?