Een Os op het dak 57: De Os in tijden van oorlog #20.
Een introductie van eigentijdse muziek in gewonemensentaal.
Werken van Ivan Vukosavljevic, Lúcija Garúta [foto] & Lera Aurebach.
Aflevering zevenenvijftig van Een os op het dak van Thea Derks, vernoemd naar haar boek Een os op het dak: moderne muziek na 1900 in vogelvlucht.
Ook in 2024 woeden de oorlogen voort, in Oekraïne, Gaza, Somalië, Jemen en ga zo maar door. Van de traditionele kerstboodschap ‘vrede op aarde’ is ook in 2023 weer niets terechtgekomen.
Het is om moedeloos van te worden, maar de wereld draait door en er blijven ondanks alles nieuwe cd’s verschijnen. Vandaag muziek van een drietal componisten uit evenzoveel landen in zeer uiteenlopende stijlen. Muziek om even de rampspoed in de wereld te vergeten.
We openen met de cd Slow Roads, met orgelmuziek van Ivan Vukosavljević (1986), die in 2014 vanuit Servië naar ons land verhuisde en sindsdien woont en werkt in Den Haag. Hij omschrijft ons land als een ‘schijnbaar eindeloze aaneenschakeling van pastorale landschappen met uitgestrekte weilanden en landbouwgrond met in de verte een verdwaalde kerktoren’.
Voor zijn cd-opnames koos hij vijf kerkjes met orgels in middentoonstemming, waarin de kwinten iets lager gestemd zijn zodat de tertsen ‘reiner’, ofwel zuiverder klinken. Het levert een mooi amalgaam op van composities waarin de mogelijkheden van de uiteenlopende orgels verkend worden in traag verglijdende patronen. In The Ladder dalen de melodielijnen zó diep af, dat we enkel nog een diep pulserend gegrom horen.
Van een heel andere orde is het werk van de Letse Lūcija Garūta (1902-1977), aan wier koormuziek de cd Apple Tree is gewijd, genoemd naar haar gelijknamige lied uit 1956. Lūcija Garūta was begin 20e eeuw een gevierd liedcomponist. Tijdens recitals van haar liederen zaten de zalen vol, waarbij zij ook geroemd werd om haar ingeleefde pianobegeleiding. Ze voelde zich aangetrokken tot de Groupe des Six, maar verwerkte ook elementen uit de Letse volksmuziek.
Na WOII kwam de Sovjetoverheersing en werd creatieve vrijheid stevig aan banden gelegd; er moesten vooral grootschalige koorwerken gecomponeerd worden. Garūta had zelden voor grote koren geschreven maar schikte zich in het nieuwe culturele klimaat. Binnen de door de Sovjets opgelegde kaders wist ze toch op subtiele manier een eigen stem te behouden.
Lera Auerbach (1973) groeide op in Rusland onder de Sovjetdictatuur. Ze besloot haar vaderland te verlaten tijdens een concerttournee door Amerika in 1991; enkele maanden later viel de Sovjetunie uiteen. Auerbach bleef echter in New York wonen en bouwde van daaruit aan een immer succesvollere carrière.
Afgelopen oktober werd haar vijftigste verjaardag groots gevierd in Den Haag en het Delta Piano Trio bracht een geheel aan haar muziek gewijde cd uit onder de titel Milking Darkness. Eerder zette het drietal al haar eerste twee Pianotrio’s op cd; op deze schijf voegen ze daar de nummers drie en vier aan toe. Auerbach droeg het Derde Pianotrio aan hen op.
De 1e druk van Een os op het dak is uitverkocht, maar via boekenbestellen.nl ontvangt u een exemplaar van de 2e druk.
1. Ivan Vukosavljevic (geb. 1986).
a. The Ladder, Lise Morrison, orgel Mariakerk Krewerd.
b. Echo (after Sweelinck), Tineke Steenbrink, orgel Antoniuskerk Kantens.
2. Lūcija Garūta (1902-1977).
a. Apple Tree.
b. Het pad van het kleine lied.
c. Het lied loopt naast de zon.
Lets Radiokoor olv Sigvards Kļava.
3. Lera Auerbach (geb. 1973). Pianotrio nr. 3.
Delta Piano Trio: Gerard Spronk, viool. Irene Enzlin, cello. Vera Kooper, piano.
Samenstelling, presentatie & techniek: Thea Derks.
