Een Os op het dak 55: De Os in tijden van oorlog #17.
Een introductie van eigentijdse muziek in gewonemensentaal.
Werken van Stefania Turkevych [foto], Maxim Kolomiiets & Iryna Aleksiychuk.
Aflevering vijfenvijftig van Een os op het dak van Thea Derks, vernoemd naar haar boek Een os op het dak: moderne muziek na 1900 in vogelvlucht.
Maakten we in de vorige aflevering een uitstapje naar het verleden met een recent op cd verschenen uitvoering van de opera Der Wald van Ethel Smyth, vandaag keren we terug naar Oekraïne. Helaas krijgt het land het steeds moeilijker om zich te verdedigen tegen de Russische agressie.
Westerlingen beginnen het conflict beu te worden en dictatoriale regimes steunen onomwonden Poetin en diens agressie, terwijl Afrikaanse, Aziatische en Zuid-Amerikaanse landen zo hun eigen bekommernissen hebben.
Om de Oekraïners toch een beetje een hart onder de riem te steken, vandaag dus opnieuw muziek uit dit in zijn lange geschiedenis zo veelgeplaagde land. Ondanks de oorlog gaat het muziekleven er onverminderd door; het volk heeft een ongekend doorzettingsvermogen en overlevingsdrift.
Zo klonk in aflevering #17 in de Os muziek die beschikbaar werd gesteld via de app Ukrainian Live Classic. Deze wil het muzikale culturele erfgoed van Oekraïne promoten via de app, met (multimedia)opnames van muziek van bekende en onbekende Oekraïense componisten én een stem geven aan in het verleden veronachtzaamde componisten.
Een daarvan is Stefania Turkevych (1898-1977), van wie op 15 oktober 2020 in de Orgelhal van Lviv de wereldpremière werd gespeeld van haar Eerste Symfonie – die in 1937 gecomponeerd werd (!)
Turkevych werd in 1898 in Lviv geboren, destijds onderdeel van het Habsburgse rijk. Haar moeder was pianist en via haar rolde ze de muziekwereld in. Ze studeerde onder andere compositie bij Arnold Schönberg in Berlijn en bij Vítězslav Novák in Praag en muziekwetenschap bij Guido Adler in Wenen.
In 1934 presenteerde Turkevych haar proefschrift Oekraïense folklore in Russische opera’s, waarmee ze als eerste vrouw in Galicië haar doctorstitel behaalde. Saillant, gezien de huidige oorlog van Rusland tegen Oekraïne. Ze werkte aan het Conservatorium en de Opera van Lviv, maar de Sovjets verboden uitvoeringen van haar werk en in 1944 vertrok ze naar het buitenland. Na omzwervingen via Oostenrijk en Italië vestigde ze zich uiteindelijk in Groot-Brittannië; ze stierf in 1977 in Cambridge.
Haar Eerste Symfonie is uitgesproken krachtig en gepassioneerd, maar niet per se modern of dissonant. Haar jongere collega Maxim Kolomiiets (1981) daarentegen borduurt voort op de 20e-eeuwse avant-garde. Vandaag een instrumentaal deel uit zijn opera Espenbaum uit 2019. Kolomiiets werkt op dit moment aan een opera over de Russische ontvoering van kinderen uit Oekraïne, voor de Metropolitan Opera in New York.
Tot slot nog een kort koorwerk van Iryna Aleksiychuk, van wie in dit programma ook al eerder werk te horen was.
De 1e druk van Een os op het dak is uitverkocht, maar via boekenbestellen.nl ontvangt u een exemplaar van de 2e druk.
1. Stefania Turkevych. Symfonie nr. 1.
Oekraïens Festival Orkest olv Ivan Ostapovitjs.
2. Maxim Kolomiiets. Preludio/Espenbaum.
Kyiv Symfonie Orkest olv Luigi Gaggero.
3. Iryna Aleksiychuk. Oh, Viburnum on the Mountain.
Vrouwenkoor van de Pacific Lutheran University olv Daniella Papirnyk.
Samenstelling, presentatie en techniek Thea Derks.
