Een os op het dak 5: expressionisme – impressionisme (2).
Vandaag de vijfde aflevering van Een os op het dak van Thea Derks. In dit programma volgt zij losjes het betoog van haar boek Een os op het dak: moderne muziek na 1900 in vogelvlucht, een introductie van eigentijdse muziek in gewonemensentaal.
In de vorige aflevering klonk de eenakter De val van het huis Usher van Claude Debussy, wiens muziek wordt gerekend tot het ‘impressionisme’ dat begin twintigste-eeuwse in Parijs in zwang kwam. Vanwege de vermeend ‘vage’ melodische, harmonische en ritmische contouren werd deze muziek aanvankelijk niet door iedereen gewaardeerd.
Tijdens de tweede uitzending draaide Derks o.a. muziek van Lili Boulanger, een tijdgenoot van Debussy. Zij had een zwakke gezondheid en stierf net als Debussy in 1918. Ondanks haar ziekte en vroegtijdige dood schreef zij een flink aantal stukken, en in 1913 won zij als eerste vrouw ooit de Prix de Rome, met haar cantate Faust et Hélène.
In dezelfde periode componeerde ze ook Clairières dans le ciel, een liederencyclus op gedichten uit de bundel Tristesse van de symbolistische dichter Francis Jammes. Net als haar oudere collega Debussy gebruikt ze soms pentatonische en heletoonstoonladders die afwijken van de gangbare tonaliteit.
Tegelijkertijd ontwikkelde Schönberg in Wenen zijn atonale muziek, waarbij hij tevens baanbrekend werk verrichtte op het gebied van klankkleur, zoals te horen in zijn Fünf Orchesterstücke uit 1909. Hij stuurde ze aan Richard Strauss, maar die liet weten het niet aan te durven deze ‘inhoudelijk en qua klank zo gewaagde experimenten’ aan zijn ‘meer dan conservatieve Berlijnse publiek voor te stellen’…
Tip: als u de Os aanschaft via de website boekenbestellen.nl ontvangt u een exemplaar met persoonlijke opdracht.
1. Lili Boulanger [zie foto]. Clairières dans le ciel.
Martyn Hill, tenor. Andrew Ball, piano.
2. Arnold Schönberg. Fünf Orchesterstücke, opus 16.
BBC Symphony Orchestra olv. Pierre Boulez.
3. Arnold Schönberg. Uit: Sechs kleine Klavierstücke, opus 19: deel 1 + 2.
Shai Wosner, piano.
Samenstelling, presentatie en montage Thea Derks
