Klankbron 106
De nauwe band tussen Borneo en het vaste land van Zuid Oost Azië
Klankbron 106 gaat over de nauwe relatie tussen de muziekcultuur van Borneo of Kalimantan en het vasteland van Zuidoost-Azië. Het is een relatie die een lange tijd terug gaat in de geschiedenis en niet alleen op muzikaal gebied maar ook op taal, beeldende kunst, architectuur en technologie zijn sporen nagelaten heeft.
De aanleiding voor het maken van deze klankbron was het uitkomen van de LP “Gongs of the Bahnar – A buffalo sacrifice ceremony” in augustus van dit jaar. Het is een album opgenomen door Vincenzo Della Ratta in het berg gebied van midden Vietnam. Het is de opvolger van een eerder album dat hij
6 jaar geleden heeft gemaakt met opnames uit Kalimantan, “Kwangkay Funerary Music of The Dayak Benuaq of Borneo” waarin ook gongorkesten een prominente rol spelen. Maar wij beginnen met een aantal oudere opnames. Allereerst met een uit 50 bamboe buizen samengestelde muziekmachine, een carillon uit Midden-Vietnam. Het apparaat stond bij de rijstvelden, werd door water aangedreven en maakte geluiden die de geesten van de rijst behagen. Het is een opname uit het woongebied van de Sedang in het berggebied van midden Vietnam en is in 1955 gemaakt door Frantz Laforest. Het klinkt net als de gong orkesten uit hetzelfde gebied die ook de geesten willen te behagen.
Deel 1 Borneo Kalimantan
Daarna komen een aantal opnames uit Borneo. Eerst een aantal oudere opnames uit de jaren vijftig. Het zijn veelal de eerste geluidsopnames die gemaakt werden van diverse Dayak groepen en van de Bajau, de zee nomaden. Het zijn opnames van d Fransen Pierre Ivanoff en Guy Pazzini en van de in Singapore wonende Engelsman Ivan Polunin. U hoort bamboe trompetten, gongs, drums, een muziekboog, een citer, een luit, een mondorgel en de verschillende zangstijlen in hun context. Het mondorgel is een muziekinstrument dat in Indonesië alleen nog voorkomt bij de Dayak in Borneo terwijl het een veel voorkomend muziekinstrument is op het vasteland van Zuidoost-Azië. De gongorkesten komen zowel in Indonesië als in het vasteland van Zuid Oost Azië voor maar er zijn aanwijzingen dat hun oorsprong en dus ook die van de gamelan en zijn stemming hun oorsprong vinden op het vaste land van Zuid Oost Azië. Op het einde van dit eerste deel hoort u nog twee muziekstukken die opgenomen zijn door Vincenzo Della Ratta. Het zijn begrafenisrituelen van de Dayak Benuaq. Eerst een korte stuk met een set cymbalen waarmee het overlijden van iemand bekend gemaakt wordt. Dan een langere stuk zang met een gongorkest bedoeld om de geesten van de overledenen te plezieren en hen te begeleiden naar hun bestemming. Deze opnames komen uit hetzelfde gebied in Borneo als de eerste twee tracks waarmee dit deel begint.
Deel 2 Het berggebied van midden Vietnam
Dan komen in het tweede en derde deel muziekstukken uit het vaste land van Zuid Oost Azië, van de bewoners van het berggebied van Centraal Vietnam en het aangrenzende deel van Cambodja. Ook hier weer gongorkesten, mondorgels en diverse snaarinstrumenten. Maar belangrijker nog is dat de klank van de muziek op Borneo en dit gebied op elkaar lijkt. Bovendien is de muziekgeschiedenis van de regio terug te vinden in dit berg gebied.
U hoort eerst weer een aantal oudere opnames uit de jaren vijftig en zestig. Het begint met twee in elkaar overlopende liederen gespeeld door een aantal gongs en een drum. Het wordt gevolgd door twee mondorgel melodieën.
Lithofoon
Dan hoort u een lithofoon, een set van 3000 jaar oude klinkende stenen die in 1949 opgegraven werden in het Mnong Gar woongebied van Midden-Vietnam. Jaap Kunst zei dat deze lithofoon qua stemming de oorsprong van de gamelan was.
Het stuk werd gespeeld en gemaakt door Jean Schwarz in het Musée de l’Homme in Parijs, waar het instrument na de opgravingen met toestemming van de Mnong Gar naar toe gebracht werd. De compositie is dan ook geïnspireerd door de gong orkesten van de Mnong Gar.
Georges Condominas
Het zijn opnames van Georges Condominas een Franse Vietnamese antropoloog die zijn eerste onderzoek deed bij de Mnong Gar en medeverantwoordelijk is voor de bekendheid van hun muziek en de gongorkesten door zijn vele publicaties. Ook het buffel ritueel werd door hem al beschreven. Het wordt gevolgd door een recente opname van een muziekstuk op bamboe buizen van verschillende lengte die bespeeld worden door voor de opening van de buizen te klappen. Het geeft aan dat bamboe net als stenen gebruikt kon worden om dezelfde soort muziek als de gongorkesten te maken voordat men de beschikking had over muziekinstrumenten van metaal.
Buffel Ritueel
Wij eindigen deze klankbron met een aantal tracks van de Bahnar en hun buffel ritueel. Het is een wijder verbreide meerdaagse ceremonie waarin een buffel geofferd wordt als dank voor de geesten en om hen gunstig te stemmen. Het gongorkest speelt hierin een belangrijke rol omdat hun klank de geesten kan oproepen en het mogelijk maakt om met hen te communiceren. U hoort delen van de ochtend ceremonie en de nacht ceremonie.
01 Carillon hydraulique (Tang Koa) 1’01
EP Musique Proto Indochinoise
BAM LD 326, A5
recorded by Frantz Laforest, 1955
Sedang or Xó-dăng
02 Monghosan 4’22
LP 10” Musique Dayak
Disques Vogue LDM 30108, A1
Collection Du Musée De L’Homme
recorded by Pierre Ivanoff 1953-54, Upper Mahakam
Return from the head hunters.
Bamboo trumpets, war drum, gongs, string instrument
03 Dayung 3’24
LP 10” Musique Dayak
Disques Vogue LDM 30108, A2
Collection Du Musée De L’Homme
recorded by Pierre Ivanoff 1953-54, Upper Mahakam
shaman song with a one-string shield
04 Variation sur Kediri 1’47
LP 10” Musique Dayak De Kalimantan
BAM LD 350, A3
recorded by Guy Pazzini Mission Apokayan 1956-1957
village Long Kemuat, Lepo Maut
Before this instrument was used to commemorate the return
of a cut head while the men danced around the trophy.
05 Variations sur lotong kawat a 1’35
LP 10” Musique Dayak De Kalimantan
BAM LD 350, B5
recorded by Guy Pazzini Mission Apokayan 1956-1957
six string cither. First tune one second tune two players
Village Long Kemuat, Lepo Maut
06 Musique de danse sur sampeh 1’48
LP 10” Musique Dayak De Kalimantan
BAM LD 350, B3
recorded by Guy Pazzini Mission Apokayan 1956-1957
Village Long Kemuat, Lepo Maut
sampeh = lute
07 Chant de guerisseur 1’38
Keing ‘Tun – lead voice
LP 10” Musique Dayak De Kalimantan
BAM LD 350, A5
recorded by Guy Pazzini Mission Apokayan 1956-1957
Punan Menalouye of the N’Gang river
08 Tegongok for a Lami-Lami 1’52
LP A visit to Borneo
Capitol Records T-10271, A10
Bajau
recorded by Ivan Polunin 1956, 1959
Bajau are sea nomads and they are living in Sabah or North Borneo
09 Titi mati 2’23
Kwangkay Funerary Music of The Dayak
Benuaq of Borneo
Sublime Frequencies SF106, tr 02
recorded by Vincenzo Della Ratta, 2011
Dayak Benuaq along the Mahakam river
https://sublime-frequencies.bandcamp.com/album/kwangkay-funerary-music-of-the-dayak-benuaq-of-borneo
10 Ngerangkau (second version) 12’18
Kwangkay Funerary Music of The Dayak
Benuaq of Borneo
Sublime Frequencies SF106, tr 04
recorded by Vincenzo Della Ratta, 2011
Dayak Benuaq along the Mahakam river
https://sublime-frequencies.bandcamp.com/album/kwangkay-funerary-music-of-the-dayak-benuaq-of-borneo
11 Drum And Flat Gongs, Nggör Baal Cing 3’07
Cing Möng Mee followed by Cing Mae Ntöp
LP Mnong Gar du Vietnam
Ocora OCR 80, A5
recorded at Nyôong Hat by Georges Condominas, 1958
Imitation of a Kudduu melody
The ensemble consists of one Nggör (suspended drum)
and 2 cing (flat gongs) of which the largest the mei is hit
with a fist and the other the rnuul, the second biggest,
with a small stick in the centre.
12 Mouth Organ, Mbuat 1’31
Mnong Buu Nör mouth organ player
LP Mnong Gar du Vietnam
Ocora OCR 80, B5
recorded at Buu Jrii in Mondolkiri province,
Cambodia by Georges Condominas, 1966
2 Tunes
13 Lithophone from Ndut Lieng Krak 2’27
Jean Schwarz
LP Mnong Gar du Vietnam
Ocora OCR 80, B10
recorded at the Musée de l’Homme, Paris
inspired by Mnong Gar gong music. The slabs
are hit by stone balls borrowed from a set of
African phonoliths. The stones were excavated
from a tumulus in Sar Luk in 1949 and were
with permission of the Mnong Gar brought to
the Musée de l’Homme in Paris. Nowadays
there are many excavated lithophones in
Vietnamese museums.
14 Po ro cha ba 3’13
CD Music from Vietnam 5 Minorities from
the central highland and coast
Caprice CAP 21674, tr 21
2 man and 2 women from the Xó-dăng on
the k’long put recorded by Torbjörn Samuelsson
in 2001.
The k’long put are 6 bamboo reeds of various
length on a stand played by musicians who clap
their hands with cupped palms in front of the
open bamboo reeds
Xó-dăng
15 Morning Ceremony 2’05
LP Gongs of the Bahnar – A buffalo sacrifice ceremony
Akuphone AKULP1050, B7
recorded by Vincenzo Della Ratta, 2019
https://akuphone.bandcamp.com/album/gongs-of-the-bahnar-a-buffalo-sacrifice-ceremony
16 Morning & Night Ceremony (Suite) 5’48
LP Gongs of the Bahnar – A buffalo sacrifice ceremony
Akuphone AKULP1050, B9-11
recorded by Vincenzo Della Ratta, 2019
https://akuphone.bandcamp.com/album/gongs-of-the-bahnar-a-buffalo-sacrifice-ceremony
17 Night Ceremony (Suite) 9’04
LP Gongs of the Bahnar – A buffalo sacrifice ceremony
Akuphone AKULP1050, B1-4
recorded by Vincenzo Della Ratta, 2019
https://akuphone.bandcamp.com/album/gongs-of-the-bahnar-a-buffalo-sacrifice-ceremony
See and listen also to
