Concertzender Live

Twee unieke concerten in deze aflevering van Concertzender Live, concerten die op de agenda stonden van het Musica Sacra weekend van 2023 in Lessen, België. Het gaat om muzikale creaties die alleen toen zijn uitgevoerd.

Het eerste concert – Illuminans Tenebras – vond plaats op 12 augustus in de Sint-Pieterskerk van Lessen, nabij het Hôpital de Notre Dame à la Rose (België). De muzikale creatie maakt deel uit van een project van de wereldvermaarde Belgische oudspeler Tristan Driessens en zijn ensemble Soolmaan. Het gezelschap brengt acht composities uit een manuscript van Hildegard von Bingen dat als de Codex van Dendermonde bekendstaat. Hildegard von Bingen noemde het geheel de Symphonia Harmoniae Caelestium Revelationum. 

Met een speciaal voor Musica Sacra samengestelde bezetting brengen Tristan Driessens, Eugénie De Mey en andere bevriende musici uit Syrië, Iran en België een creatie waarin verschillende mystieke tradities samenkomen. Liederen van Hildegard von Bingen en Hadewijch zijn het zwaartepunt en rode draad van een programma dat wordt verweven met de gezongen soefi-poëzie van tijdgenoten Ibn Arabi en Djalâl ad-Dîn Rûmî.

Hildegard van Bingen (1098-1179) was een Duitse benedictines. Als mystica verwierf zij groot gezag in de Kerk. Ze schreef over kosmologie, biologie en medicijnen en werd beroemd als componist van religieuze muziek. Ze componeerde talrijke hymnen, antifonen en liederen. Die zijn verzameld onder de titel Symphonia Harmoniae Caelestium Revelationum (‘Symfonie van de harmonie van de hemelse openbaringen’). Op 7 oktober 2012 werd ze door paus Benedictus XVI uitgeroepen tot Kerklerares.

Hildegard schreef de Symphonia in het midden van de 12^de eeuw in het klooster van Rupertsberg (Rijnland). Het handschrift bevat een zestigtal eenstemmige liederen voor liturgisch gebruik. Daarnaast bevat de codex Hildegards Liber vitae meritorum en de Liber viarum Dei van haar vriendin Elisabeth van Schönau. Het handschrift sluit af met een dialoog tussen een priester en de duivel. Omstreeks 1174 stuurde Hildegard van Bingen dit handschrift naar de cisterciënzerabdij van Villers in Brabant. Sinds de 19^de eeuw werd het bewaard in de Sint-Pieters- en Paulusabdij van Dendermonde. Deze abdij besliste in 2017 om het manuscript in langdurige bewaring te geven aan de Maurits Sabbebibliotheek, van de Katholieke Universiteit Leuven. Een selectie vroege drukken, uitgegeven in Parijs, Antwerpen en Keulen, brengt de blijvende aandacht voor het oeuvre van Hildegard van Bingen in beeld.

Jalal ad-Din Rum

Djalâl ad-Dîn Rûmî (1207-1273) was één van de meest geïnspireerde dichters van de Perzische literatuur en mysticus van de spirituele islam. Zijn gehele oeuvre, lyrisch en didactisch, proza en poëzie, is de weerspiegeling van zijn innerlijke ontdekkingen en extases. Het is tegelijk de spiegel van zijn ziel en een uitnodiging om hem te volgen in deze wereld die nog reëler is dan de materiële wereld: de wereld van de archetypes, die de Perzische mystici de wereld van het ‘imaginale’ heetten. Die wereld houdt verband met ‘lamakan‘, de plaats die geen plaats is. Zij is buiten de tijd en dus van alle tijden. Zij is als de ware liefde: een lichtbron die het diepste van de ziel en het oneindige van de hemel verlicht, als een oceaan zonder oevers.

Tristan Driessens is een Belgische oud-speler – de oud is een voorloper van de luit – en componist die zich heeft toegelegd op Ottomaanse muziek, Oude Muziek en modale jazz. Hij studeerde in Istanbul onder leiding van Necati Çelik en Yurdal Tokcan. Na het behalen van twee masterdiploma’s in Musicologie (University Libre de Bruxelles) en Turkse ‘ûd (Lemmensinstituut), begon Tristan Driessens al snel aan een succesvolle muzikale reis met het Lâmekân Ensemble, dat hij in 2011 oprichtte. Hij speelde en nam op met Kudsi Erguner in tal van projecten en met vele andere gerenommeerde meesters van de klassieke Ottomaanse muziek, waaronder Derya Türkan, Bora Uymaz, Murat Aydemir, Sadreddin Özçimi, Yavuz Akalın, Levent Yıldırım en Burcu Karadağ. Van 2016 tot 2020 werkte hij voor wereldmuziekhuis Muziekpublique als artistiek leider van Refugees for Refugees, een orkest met een sterke boodschap dat door heel Europa toerde en unaniem lovende kritieken kreeg.

TRISTAN DRIESSENS

In 2022 werd Tristan Driessens composer-in-residence voor Concertgebouw Brugge. In deze functie creëerde hij twee nieuwe ensembles: Shepherds and Sultans (met Michalis Kouloumis en Miriam Encinas), dat muziek speelt uit Cyprus en de Ottomaanse erfenis, en het op hedendaagse modale muziek georiënteerde Soolmaan Sextet (met Christos Barbas, Nathan Daems en Annemie Osborne ). Tot zijn laatste inspanningen behoren samenwerkingen met de Iraanse kamanchemeester Kayhan Kalhor (The Longest Night) en Arianna Savall & Petter Udland Johansen (New horizons).

Tristan Driessens nam meer dan tien albums op voor platenlabels in binnen- en buitenland, zoals MMT (Turkije), Cypres Records (België), Mahoor Institute for Culture and Arts (Iran) en zijn eigen vereniging Seyir Muzik. In 2023 bracht hij zijn nieuwste album “Lahza – A Glimpse” uit, een soloalbum bestaande uit vrije oud-improvisaties.

Het tweede concert, ook onderdeel van het Musica Sacra weekend in de Sint-Pieterskerk in Lessen en ook een creatie van Tristan Driessens vond plaats in de ochtend van 13 augustus 2023. In dit concert werk uit het manuscript van Graduel de Fontevraud, van John Cage en Merce Cunningham ook, het Cum Processit van Hildegard von Bingen en verschillende improvisaties in de stijl van de oude meesters.

Het Musica Sacra Festival is een initatief van Johan Vriens en Rosario, Bever, België

Nieuwe cd van Soolman Ensemble 

Nog dit jaar neemt het Soolman Ensemble een nieuwe cd op met liederen van Hildegard von Bingen. Het album wordt uitgebracht door Ramée/Outhere. Op 14 december 2024 vindt in de Bijloke in Gent (B) de première plaats van het nieuwe programma van het Soolman Ensemble onder de titel: Hildegard goes East. Verleden en heden, West en Oost, stem en instrument, met vele vlammetjes wakkert Soolmaan het vuur van Hildegard aan, bijna 1000 jaar na haar dood.

Zie: https://www.bijloke.be/en/programma/3327/soolmaan/hildegard-goes-east

Speellijst

Illuminans Tenebras

Slotconcert dag 1 van het Musica Sacra Festival

12 augustus 2023

Sint-Pieterskerk, Lessen, België

Suite 1

Oudimprovisatie (Tristan Driessens)

O Quam Magnum Miraculum (Hildegard von Bingen, Codex Villarensis Dendermonde)

Vocale improvisatie (Khaled Al Hafez, Syrië, Aleppo)

Als ons dit nuwe Jaer ontsteet (Hadewijch van Antwerpen, contrafactum / Moniot d’Arras)

Traditioneel Syrisch lied

Traditioneel Iraans lied

Suite 2

Suite Grégoriaanse liederen (gezongen door Dominique Vellard, Anne-Marie Lablaude en Eugénie De Mey)

Vocale improvisaties op Perzische poëzie (Shahab Azinmehr, Iran):

Improvisation op Hafez-e Shirazi’s poem.

Mouse-e Gol (Componist: Mousa Maroufi, dichter: Vahid Dastgerdi)

Improvisatie in Kord-e Bayat op een gedicht van Houshang Ebtehaj.

Cum Processit (Hildegard von Bingen, Codex Villarensis Dendermonde)

Tenor Saxofoon improvisatie (Nathan Daems)

Uitvoerenden:

Eugénie De Mey: zang, vedel,

Khaled Al Hafez: zang, bendir,

Shahab Azinmehr: zang, setar,

Tammam Al Ramadan: ney,

Nathan Daems: ney, tenor saxofoon,

Tristan Driessens: oud, artistieke leiding.

Gastmusici:

Dominique Vellard: Gregoriaanse zang,

Anne-Marie Lablaude: Gregoriaanse zang.

Opnametechnicus: Leo A. De Bock

Tweede concert

Musica Sacra Festival

13 augustus 2023

Sint-Pieterskerk, Lessen, België

Eugénie De Mey (zang):

Du Graduel de Fontevraud :

• Introït «Gaudeamus»
• Alleluia «Hodie Maria Virgo celos ascendit»

Michaël le Grebil Liberg (zang en cetera oscura):

John Cage/Merce Cunningham.

• Four Walls part VII: “Sweet love my throat is gurgling” (1944)

Shahab Azinmehr (zang en klassieke Perzische langhalsluit setar):

Improvisatie Dastgah Chargah op een gedicht van

Tammam Al Ramadan (Arabische rietfluit ney):

Improvisatie: hijazkar kurd taqsim

Khaled Al Hafezen Tammam Al Ramadan (zang en Arabische rietfluit ney):

• vocale improvisatie (gazel), Yahosn Mazha.

Tristan Driessens_(Ottomaanse korthalsluit ‘ûd / oud):

Improvisatie: Hüseyni – Kürdi taksim

Eugénie De Mey  (zang) en Michaëlle Grébil Liberg (cetera oscura):

Cum Processit (Hildegardvon Bingen)

Opnametechnicus: Leo A. De Bock

Op de foto: Tristan Driessens, foto van Leo A. De Bock