Over de diepe rijkdom van de basklarinet en de subtiele variaties van de shakuhachi
“De muziek van Frans Moussault roept verschillende beelden op. Ze kan donker zijn als een mistig bos of ze brengt de beweging over van water dat uit de diepe bodem van de zee komt. Zijn klanken raken en vervullen onze ziel in ons.” Dat zegt Nyosho Jine, een Japanse shakuhachi meester. Een shakuhachi is een Japanse bamboefluit die oorspronkelijk was afgeleid van de Chinese xiao in de 8ste eeuw. Het blaasuiteinde van de shakuhachi is schuin naar buiten afgesneden en aan de rand is een klein stukje ivoor of bot geplaatst, zodat je er subtiele variaties in toonkleuren mee kunt voortbrengen. Voor de Nederlandse basklarinettist Frans Moussault was de shakuhachi een eye opener.
Hij kwam dankzij zijn Japanse echtgenote Yukari Nanami in contact met het instrument en bedacht zich dat zijn missie zou liggen in exact dit soort ongekunstelde, authentieke muziek. Met de basklarinet zat hij al behoorlijk dicht op de uitstraling, ruimtelijkheid en veelzijdigheid van shakuhachimuziek. Zelf shakuhachi spelen heeft Frans Moussault geprobeerd, maar toch houdt hij het liever bij zijn basklarinet. Een Japanse meester evenaren op de shakuhachi is overigens een onhaalbare kaart.
Moussault concerteerde op verschillende grote podia in de wereld, maar dat bracht hem niet dichter bij wat hij zocht. Van zogauw hij musiceerde om er centen mee te verdienen, hield het voor hem zo’n beetje op. Geld verdienen, dat doet hij als muziekleraar. Muziek màken – componeren en spelen – dat moet onbezwaard kunnen gebeuren, zonder tijdsdruk en met een grote ruimte voor creativiteit en harmonie met de omgeving waarin muziek gespeeld wordt. Soms lukt het weken niet en dan komt er ineens toch wat moois op papier. Al is het nooit af. Frans Moussault blijft schaven aan wat hij componeert.
Ik leerde hem en Yukari Nanami kennen tijdens het Musica Sacra Festival, een werkelijk voortreffelijk jaarlijks in augustus gehouden muzikaal feest dat een heel weekend aanhoudt. Het festival vindt plaats in Lessen. Dat ligt in het noordoosten van België, in Wallonië, al ben je enkele straten verderop al wel in Vlaanderen. Frans en Yukari brachten er vier composities.
We hadden die 12de augustus vorig jaar al erg vroeg in de Sint-Pieterskerk afgesproken om een idee te hebben van de akoestiek in de kerk en van de verschillende plekken waar Frans en Yukari konden gaan staan. Ze hebben de gewoonte uit elkaar te gaan staan en te dialogeren met hun instrumenten. In zo’n kerk lukt dat natuurlijk aardig. En het geeft een grote rijkdom die een toevoeging is aan de muziek op zich. Dat vindt Frans dus ook: muziek staat helemaal nooit op zich. Ze maakt altijd deel uit van een omgeving. En het wordt mooi als de muziek in harmonie bestaat met de omgeving. Een vogel die fluit of zelfs een scooter die voorbijkomt: daar moet ruimte voor zijn, zegt Frans. In Japan krijgt Frans Moussault fraaie kansen. Volgend jaar brengt hij in Tokyo samen met de Japan Philharmonic het concerto voor basklarinet dat de Japanse componist Somei Satho speciaal voor hem schreef.
Het tweede live concert in deze aflevering is van het Duo Kiasma. Cellist Pierre Fontenelle en accordeonist Frin Wolter zijn dat, beiden klassiek geschoolde musici met een hang naar verfrissende benaderingen van bekend repertoire. Ze traden op op 19 november 2023 in de reeks ‘L’Heure Musicale’ – het muzikale uur – in de concertzaal van het gemeentehuis van Sint-Jans Molenbeek (Brussel, België). De franstalige radiozender Musique 3 noteerde over Pierre Fontenelle: “Zonder twijfel heeft Pierre Fontenelle de kwaliteiten van grote kunstenaars: zij die niets of iemand in hokjes verdelen of denigreren. Nieuwsgierig, genereus, attent, levendig en briljant, hij vertelt de muziek in detail, vrolijk meegesleept door zijn passie”. Op 20-jarige leeftijd trad Pierre in 2019 als cello-solist toe tot de Koninklijke Opera van Wallonië-Luik als cello-solist onder leiding van Speranza Scappucci. Hij was toen de jongste vaste muzikant in het orkest.
Pierre heeft twee bijzondere cello’s: een Ruggieri-cello uit 1690, in bruikleen van de familie Jousset-Drouhin, en een Nicolas-François Vuillaume-cello uit 1860, ter beschikking gesteld door de Belgische Koning Boudewijnstichting.
Frin Wolter heeft een passie voor de accordeon (en de djembé!). Later, aan het Conservatorium van Luxemburg, ging hij ook piano studeren hij geraakte snel geïnteresseerd in kamermuziek en a capella zang en later in het Franse barokrepertoire, dat hij graag voor accordeon transcribeert.
In 2015 koos hij voor een cultuurshock. Frin verhuisde naar Finland, bekend om zijn vooruitstrevende lesmethoden en zijn accordeoncultuur. Aan de prestigieuze Sibelius Academie in Helsinki werkte Frin Wolter samen met meester Matti Rantane. In 2021 rondde hij zijn Master Performance and Teaching af.
De muziek van het Duo Kiasma krijg je niet in een vakje gestopt. Hun repertoire gaat van Rameau tot het bekende Ierse lied Danny Boy.
We ronden deze aflevering af met ‘Oblivion’ en ‘Libertango van Astor Piazolla door het duo – alweer een duo – Roberta Brambilla (harp) en Mavroudes Troullos (fagot). Harp en fagot: een ongewone, maar verrijkende combinatie. Brambilla en Troullos waren op 30 november 2023 te gast in de kerk van Sint-Martens Bodegem (Brussel, België) tijdens het festival Musica & Parole.
A. Frans Moussault (Musica Sacra Festival, Lessen (B))
- Frans Moussault (°1969)
Pastorale
Frans Moussault, basklarinet.
- Frans Moussault
Triptych (Prayer, Bardo, Enlightenment)
Frans Mouseault, basklarinet
- Frans Moussault
Interlude
Yukari Nanami, dwarsfluit
- Frans Moussault
Oceanchild
Frans Moussault, basklarinet
Yukari Nanami, altfluit
B. Duo Kiasma (L’Heure Musicale, Sint-Jans Molenbeek (B))
- Antonio Vivaldi (1678-1741)
Sonate voor cello in mi klein
Duo Kiasma
- Jean-Philippe Rameau (1683-1764)
Lieux Funestes, uit de opera Dardanus
Duo Kiasma
- Duo Kiasma
Danny Boy (Iers, traditioneel)
Duo Kiasma
- Duo Kiasma
Bach to the Beatles
Duo Kiasma
- Duo Kiasma
Fantaisie sur des thèmes de Halo
Duo Kiasma
- Arvo Pärt (°1935)
Fratres
Duo Kiasma
- Heitor Villa-Lobos (1887-1959)
Variations sur une Air
Duo Kiasma
- Duo Kiasma
Surprise de variations
Duo Kiasma
- Jim Morgan e.a.
Generiek uit de film ‘De Avonturen van Kuifje’
Duo Kiasma
C. Roberta Brambilla en Mavroudes Troullos (Musica&Parole, Sint-Martens Bodegem (B))
- Astor Piazolla (1921-1992)
Oblivion
Roberta Brambilla (harp) en Mavroudes Troullos (fagot)
- Astor Piazolla (1921-1992)
Libertango
Roberta Brambilla (harp) en Mavroudes Troullos (fagot)
Opnametechnicus: Leo August De Bock
Op foto: Frans Moussault
