Heavy-muziek in alle regenboogkleuren

‘Redefining heaviness’. Met deze treffende woorden afficheert het Tilburgse festival Roadburn zich iedere editie. Geen festivaljaar waar dit meer voor heeft gegolden dan 2023.
Van 20 tot en met 23 april klonk er heavy muziek in werkelijk alle kleuren van de regenboog. Meer dan ooit toont Roadburn een antenne voor nieuw, onontdekt muziektalent. Wie denkt dat heavy-muziek alleen is voorbestemd voor mannen met baarden en grommende gitaren, komt bedrogen uit. Roadburn 2023 was vooral het festival van de sterke vrouwen, die de zwaarte van het leven op een geheel eigen manier inkleuren. Van dromerige ballades en etherische viooldrones tot jazzy folk-fantasieën, alles kan. Ja, ook dat blijkt dan ineens hele heavy muziek.

Om maar meteen met het absolute hoogtepunt te beginnen: de broeierige, buitengewoon intense set van Circuit des Yeux oftewel zangeres Haley Fohr (zie foto). In veertig minuten gooit de Amerikaanse alle remmen los, trommelt op haar borst, kruipt achter de speaker, brult uit alle macht en croont bezeten met haar diepe altstem. Ze speelt veel tracks van haar laatste album ‘-io’ uit 2021, waaronder het opzwepende ‘The Chase’ en het wonderschone ‘Sculpting The Exodus’ waarin zelfs klavecimbelklanken opduiken. Maar de duisternis breekt pas echt door als Fohr een ontketende cover van Bauhaus’ ‘Double Dare’ ten beste geeft. Een gothic-klassieker, die ze zich op indrukwekkende wijze toe-eigent.

Even daarvoor heeft de Canadese zangeres Nicole Dollanganger ook een onuitwisbare indruk achtergelaten. Een bijzondere verschijning in haar witte baljurkje en lange zwarte haar. Alsof ze zo uit een gothic-film van David Lynch of Tim Burton is komen kruipen. Met haar porseleinen poppenstemmetje pakt ze het publiek vlot in. Haar songs roepen herinneringen op aan de bevreemdende droompop van Julee Cruise en Lana Del Rey maar gaan wel direct naar het hart zoals de beste ontwapenende countryliederen. Een zangeres die zomaar naar een veel groter publiek kan doorbreken, zeker met sensitieve prachtsongs als ‘You’re so cool’ en ‘Heart Shaped Bed’.

Ook vooruitstrevende jazz hoort thuis op Roadburn. Sinds 2022 vinden er concerten plaats in Paradox, befaamd Tilburgs podium voor geïmproviseerde muziek en moderne jazz. Gedenkwaardig was het optreden van Under The Surface onder aanvoering van zangeres Sanne Rambags. Aangevuurd door gitarist/componist Bram Stadhouders en slagwerker Joost Lijbaart zong Rambags liederen van hun album ‘Miin Triuwa’ (2022). Op het album zingt Rambags in het Nederlands maar dan in een Middeleeuws dialect dat nog het meest wegheeft van een fantasietaal. Het resultaat is feeërieke folk-jazz waarin je invloeden hoort van postrock (Sigur Ros), wereldse popmuziek (Marina Herlop) en zelfs progrock (Magma). Gelukzalige songs vol stralende melodieën, zoals in het meesterlijke ‘Over Himila’. Het Roadburn-publiek was compleet overrompeld, getuige de lange rij bij het cd-standje na afloop. Ook het Zwitserse trio Schnellertollermeier kreeg een stampvolle zaal voor zijn neus op de zaterdagmiddag. Hun retestrakke, minimalistische robotfunk is opgebouwd uit zorgvuldig gestapelde gitaarlijntjes, pompende basgitaarriffs en precisiewerk op de drums.
Het festival opende met twee uitzonderlijke vrouwelijke performers. In het knusse zaaltje Hall of Fame (Spoorzone Tilburg) verraste de Britse zangeres en violiste Alison Cotton met een extatische mix van viooldrones en intieme, folk-geïnspireerde zang. Verstilde, psychedelische muziek waarin invloeden van Nico, Syd Barrett en Shirley Collins zijn te horen. Heel anders was het ontregelende optreden van White Boy Scream in de 013. De Filipijnse Micaela Tobin mixt theatrale operazang, musique concrète, oosterse ritmes en elektronische sinusdrones tot een hectische cocktail. Als leidraad voor haar zinderende concert koos ze de zinsbegoochelende track ‘Bakunawa’ van haar gelijknamige album.

Zeer bijzonder dat Roadburn zich meer en meer openstelt voor deze unieke experimentele acts. Zo was ook de komst van het Franse trio France een ware traktatie. Het gezelschap rond draailiervirtuoos Yann Gourdon bracht een snoeiharde, bijna dansbare ode aan de dronemuziek van krautrockers Faust en oerminimalist Tony Conrad. Extreem was ook het optreden van Nika alias Zola Jesus in de kleine zaal van poptempel 013. Tijdens haar Zola Jesus-concert in de grote 013-zaal ontpopt ze zich vooral als een tikkeltje gelikte popdiva, ontdaan van elektronische fratsen. Maar als Nika gooit ze alle schroom overboord, en geselt en gijzelt ze het publiek met adembenemend bulderende noise-erupties en een helse lichtshow. Als een elektrificerende heksensabbat.

Een van de opvallendste talenten was de Schotse zangeres Amaya López-Carromero, die gek genoeg nog maar weinig bekendheid geniet. Als Maud the Moth maakt ze hartverwarmende, complexe art-pop. Achter haar keyboard speelde ze met hart en ziel haar harmonieuze songs van onder meer het album ‘Orphné’ (2020). De zaterdag daarop tapt López-Carromero uit een heel ander vaatje met haar band Healthyliving. Het is daadwerkelijk hun allereerste show want dergelijke primeurs krijgt Roadburn ook geregeld voor elkaar. De slepende dronerock van Healthyliving weet niet meteen te overtuigen, maar López-Carromero is een muzikale alleseter om in de gaten te houden.

Roadburn was altijd al een ontdekkingsfestival. Maar dit jaar overtreffen ze zich zelf. Zo speelde de Amerikaanse formatie Chat Pile zijn eerste Nederlandse show in een stampvolle grote zaal van 013. Goudeerlijke, recht-voor-zijn-raap rock, waarbij de rauwe, gesproken teksten van leadzanger Raygun Busch meteen in het oor springen. Stuwende powerpunkrock die herinneringen oproept aan Big Black, maar ook aan actuele postpunkbands als Protomartyr en Dry Cleaning. Al na het eerste nummer vliegt het t-shirt van Busch uit, en tussen de nummers door bedankt hij Nederland voor filmlegende Paul Verhoeven. Een band die rap aan populariteit zal winnen. Roadburn wist ze als eerste festival te boeken.

Mooiste Roadburn-ontdekking was ongetwijfeld de Zambiaans-Canadese transgender-rapper Backxwash. Een unieke verschijning met haar opvallende gelaats-make-up en kleding. Tijdens twee overweldigende shows verleende ze de eigentijdse hiphop (denk aan Kendrick Lamar) een diepduister randje, zoals in het aanstekelijke meermaals uitgevoerde ‘Vibanda’. Door de coronapandemie stonden sowieso veel nieuwe bands te popelen om ontdekt of herontdekt te worden op Roadburn. De Amerikaanse band Elizabeth Colour Wheel barst bijna uit zijn voegen van ambitie, en haalt alles uit de kast om voor het eerst het Europese publiek te overdonderen. In hun muziek vliegen de invloeden voorbij: van shoegaze en post-metal tot noiserock à la Big Brave. Tijdens hun daadkrachtige show overschreeuwen ze zichzelf meermaals, maar ergens onder al die jeugdige overmoed schuilt een band met een grote toekomst.

Tijdens Roadburn worden bands ook uitgedaagd om over hun grenzen te gaan. Met ijzingwekkend geduld speelt de funeral doom-band Bell Witch een anderhalf uur durend nummer, The Clandestine Gate. Trage, meeslepende lavastromen van gitaarriffs en drums, als een minimalistische kruising tussen Black Sabbath en Sleep. Een andere Amerikaanse band Deafheaven voert twee sleutelalbums uit hun carrière integraal uit. Binnen de metal-kringen is Deafheaven geliefd en gehaat vanwege hun intrigerende kruising tussen shoegaze en black metal. Hun doorbraakalbum ‘Sunbather’ is nog helemaal ondergedompeld in vernietigende blackmetal sferen, maar op het geweldige ‘Infinite Granite’ vindt de band een dappere mix tussen extatische shoegaze-droompop en black-metal gitaarstormen. De goed verstaanbare vocalen van zanger George Clarke komen direct binnen en wanneer hij af en toe metal-grunts afvuurt is de impact des te groter, zoals in slotnummer ‘Mombasa’.

Slotakkoord voor het festival is weggelegd voor de Franse band Oiseaux-Tempête. Van Roadburn kregen ze de uitnodiging binnen om drie shows te spelen. In de grote zaal van 013 spelen ze die zondagavond werk van hun laatste albums ‘From Somewhere Invisible’ en ‘What On Earth (Que Diable)’. De onstuitbare, licht ontvlambare postrockpunk van Oiseaux-Tempête past in de traditie van Europese selfmade bands als Einstürzende Neubauten, The Ex en de Italiaanse postrockers Larsen. Met liefde gaat Oiseaux-Tempête samenwerkingen aan en nodigen ze speciale gasten uit. Deze avond zijn leden van Jerusalem In My Heart en zanger G.W. Sok (ooit van The Ex) te gast. Hun uitvoering van prijsnummer ‘A Man Alone (In A One Man Poem)’ met een hypnotiserende G.W. Sok zal me nog lang heugen.

Roadburn durft meer dan ooit op expeditie te gaan langs de duistere en lichtgevende krochten van de muziekziel. Grootste winst voor het festival is dat zowel de trouwe als nieuwe bezoekers met een bewonderenswaardige gretigheid op ontdekkingstocht durven te gaan en hun eigen muziekgrenzen blijven verleggen.

Geschreven door programmamaker Mark van de Voort.

Luister naar Circuit des Yeux in het programma Radio Monalisa van zondag 18 februari 2018.
Luister naar Under The Surface in het programma Concertzender Live van zaterdag 10 december 2022.
Luister naar Deafheaven in het programma Radio Elastica van donderdag 19 augustus 2021.
Luister naar Schnellertollermeier in het programma Bijdetijds van zondag 22 maart 2015.
Luister naar Zola Jesus in het programma Radio Elastica van donderdag 19 januari 2023.