Arnold Schönbergs leven besloeg het laatste kwart van de 19e eeuw en de eerste helft van de 20e. Een revolutionair, meer uit noodzaak dan uit iconoclastische drift of vrije wil. Slechts geleidelijk maakte Schönberg zich los van zijn laatromatische wortels (Brahms, Wagner), die nog hoorbaar zijn in werken als het oratorium Gurrelieder. Zijn muziek werd steeds atonaler, zonder de tonaliteit, of de laatromantische frasering volledig achter zich te laten. Een vernieuwer, verankerd in traditie.
Na de drie opus 11 uit 1911, brak een beslissende periode aan. Schönberg neemt afstand van traditionele vormen, vooralsnog zonder een vastomlijnd alternatief. Zo krijgen intuïtie en verrassing een centrale rol, in muziek bedoeld voor kleine ensembles en uitvoering in dito formaat. Pas een decennium later ontstaat de twaalftoonstechniek, reeksen van twaalf noten zonder muzikale hiërarchie. Alle noten tellen even zwaar mee.
Schönberg was door en door Duits, maar zijn Joodse afkomst maakte dat hij vanaf de jaren twintig scherp voorzag in welke barbaarse wateren Duitsland dreigde te belanden. In het jaar dat Hitler aan de macht kwam, verruilde Schönberg Duitsland voor de VS. Zijn harmonie werd tonaler, tot aan het eind van zijn leven. Componist van de maand-samensteller Emmanuel Overbeeke neemt u in juni 2021 mee langs werken en leven van Arnold Schönberg. U hoort onder meer diens vroege strijkkwartet, dat hij vol verwachting liet zien aan Johannes Brahms. Hoe dat afliep? Luister vanaf donderdag 3 juni op werkdagen tussen 4 en 5 ‘s middags.
