Een verslag van An Evening with Bryce Dessner en Proximity van Rob van Rijswijk en Jeroen Strijbos.
Kruisbestuivingen tussen klassiek, pop en elektronische muziek. In de Willem Twee Toonzaal in Den Bosch geven ze crossover-experimenten ruim baan. De akoestisch ruimhartige concertzaal (een oude synagoge) is geschikt voor intieme kamermuziek, maar ook voor kleinschalige popconcerten en regelmatige elektronische uitstapjes. Boven de Toonzaal bevindt zich namelijk de Willem Twee studio, waar musici en componisten aan de slag kunnen met een exclusieve verzameling vintage analoge synthesizers en zeldzame elektronische test- en meetapparatuur.
Afgelopen week was de Amerikaanse componist en gitarist Bryce Dessner (bekend van indiepopband The National) te gast in de Willem Twee Toonzaal. Voor een eenmalige concertavond had Dessner een flinke groep muziekvrienden meegenomen vanuit zijn huidige woonplaats Parijs. Zo werd hij op het podium vergezeld door zijn vrouw, singer-songwriter Mina Tindle, gezamenlijke vriendin Kate Stables (alias This Is The Kit), gitarist/pianist David Chalmin en het Franse Quatuor Zaïde. An Evening with Bryce Dessner trapte af met twee strijkkwartetten van Dessner, zijn Impermanence Suite en het meesterwerkje Aheym (Homeward) uit 2009.
De vier jongedames van Quatuor Zaïde vertolkten de werken met een enorme drive en aangeboren elegantie. Zijn Impermanence (2020) ontstond tijdens de nasleep van de coronapandemie. In het werk reflecteert Dessner op de breekbaarheid van onze planeet en al de schoonheid die het herbergt. Directe aanleiding voor zijn strijkkwartetwerk waren onder meer de bosbranden in Australië en de zo geliefde Notre-Dame Parijs die ineens in lichterlaaie stond. Het één uur durende werk is oorspronkelijk bedoeld voor een ballet van de Sydney Dance Company. Daaruit destilleerde Dessner een handzame, vierdelige suite. Het is een vurig werk waarin gedeeltes met barbaarse, repetitieve ritmes (Alarms) worden opgevolgd door intens melancholische passages, zoals slotdeel Requiem-Ashes.
Quatuor Zaïde zette er daarna nog een paar tandjes bij voor hun topuitvoering van classic Aheym. In dit werk blikt Dessner terug op zijn Joodse roots. “Het is de eerste keer dat Aheym opgevoerd wordt in een synagoge”, vertelde Dessner voorafgaand aan het concert. Oorspronkelijk is het opzwepende, post minimalistische werk geschreven voor het Kronos Quartet. De Zaïdes verrasten met een explosieve, barokdansante uitvoering, culminerend in een daverend slotakkoord.
In het tweede gedeelte was de kruisbestuiving compleet. Quatuor Zaïde vervoegde zich bij een wel heel kleurrijk popgezelschap. Centraal stonden de rijk ingekleurde songs van Mina Tindle en This Is The Kit. Met veel zwier nam Bryce Dessner de gitaarpartijen voor zijn rekening, waarbij hij ondersteuning kreeg van onder anderen drummer Ben Lanz. Er klonken veel nieuwe songs van Mina Tindle (alias voor Pauline de Lassus). Dessners vrouw is een innemende podiumverschijning. Haar fragiele, onvaste stem overtuigt maar bij vlagen. Afwisselend zijn haar songs in Frans en Engels. Haar hese, bluesy stemgeluid verleent aan veel van de songs (waaronder Serenade en het aan haar zoontje opgedragen Toute Vie) een broeierig, intiem karakter. Een enkele keer pakt een song catchy uit, zoals Mon Soleil. Bryce Dessner perst er zelfs een knetterende gitaarsolo uit. De samenzang met Kate Stables zorgt voor extra magie. Hoogtepunt van de avond zijn de bijdragen van diezelfde Kate Stables, één van Europa’s interessantste singer-songwriters. In haar songs vol kwinkslagen hoor je knipoogjes naar Afrikaanse ritmiek, jazz en Britse folkmuziek. Op blote voeten en met een krachtige podiumprésence vertolkt ze -helaas- maar drie van haar oudere This Is The Kit-songs, waaronder Bulletproof en het van haar prijsalbum Off Off On afkomstige Carry Us Please.
Op hetzelfde album staat ook het schitterende Started Again, dat nu in een Franse versie klinkt. In Recommencer zingen Tindle en Stables hier in perfecte eendracht. Als speciale toegift spelen Dessner en vrienden nog een cover van Mystery of Love van goede vriend Sufjan Stevens. Een geliefde song (afkomstig uit de film Call Me By Your Name) die Stevens zelf nog maar zelden live heeft uitgevoerd.
Een crossover-experiment van geheel andere orde vond een paar dagen later plaats in de Willem Twee Toonzaal. Op Sinterklaasavond namen de Tilburgse geluidskunstenaars Rob van Rijswijk en Jeroen Strijbos de hele Toonzaal onder handen. Voor hun project Proximity installeerden ze in de hele zaal zelfgebouwde high-end geluidspeakers. Van de foyer tot de kleedruimte, en van de concertzaal tot de ingang. Middenin de zaal zelf hingen goudkleurige, meterslange speakers van kunststof, maar er waren ook kleine speakers verspreid door de zaal te vinden.
Voor de live-uitvoering van Proximity was gitarist/elektronica-specialist David Chalmin uitgenodigd. In de pre-productie had ook Bryce Dessner van tevoren enkele klanken aangeleverd voor dit project. Het gros van de elektronische geluiden was afkomstig uit de Willem Twee studios. Vanuit zijn muziekcockpit voor het concertpodium -volgestouwd met elektronica- stuurde Chalmin de live-uitvoering. Industriële, elektronische klanken, omgevingsklanken van buiten de Toonzaal en live gecreëerde muziek op onder meer de gitaar werden opgenomen in Chalmins geluidsmix. De klankenzee van Proximity nam letterlijk bezit van de concertruimte. Bezoekers mochten zich ondertussen vrij door de Toonzaal bewegen. Halverwege maakte Chalmin zelfs even een uitstapje naar de Willem Twee studios die zich boven de Toonzaal bevinden. Aanvankelijk had het concert nog een duister industrieel karakter, maar de toon werd steeds vriendelijker. Met zijn echoënde gitaarserpentines en kalmerende elektroklanken deed Chalmins muziek zelfs denken aan Manuel Göttschings (Ashra) krautrock-experimenten. Aan het eind zong Chalmin nog een eenvoudige rocksong. Nog even stak er een geluidsstorm op, totdat die na anderhalf uur mocht gaan liggen.
Geschreven door programmamaker Mark van de Voort.
Foto: Bryce Dessner.
Luister hier naar Bryce Dessner’s compositie Aheym.
Luister hier naar This Is The Kit in Terra Incognita van 21 augustus 2024.
Luister hier naar David Chalmin in Terra Incognita van 25 oktober 2023.
