… een man zonder ik.

Is kunst altijd, om met Jacques Perk te spreken, de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie? Vaak wel. Een beetje kunstenaar drukt zich uit in zijn eigen taal, die de beschouwer maar de ontcijferen heeft, en codeert daarin zijn eigen emoties. Voor de Vlaamse dichter Herman De Coninck was dat een gruwel. Hij vond dat de dichter juist de taal van zijn lezer moest spreken, moest weten hoe hij algemene emoties in algemene taal moest aanspreken – niet eens volgens clichés, maar gewoon op de manier die het beste werkt.

Bart Visman zette de teksten van De Coninck op muziek. De muziek is spaarzaam en de begeleiding is uiterst zakelijk. Daarin doet hij denken aan de muziek van het Interbellum, waarin matigheid de grootste deugd was en waarin emotie een vies woord was. Muziek zoals ook Daniël Ruyneman die maakte. Of Gottfried von Einem. Hij zette voor zijn Japanische Blätter diverse haiku’s op muziek. De muziek, die in haar spaarzaamheid aan Visman doet denken, past bij het veel zwakkere individualisme van de Japanse cultuur. Maurice Holthuis haalt in Vier vertrekken zijn inspiratie bij Haydn en bij de jazz – ook muziekstromingen waarin het collectief boven het individu gaat. Joe Cutler geeft zijn muziek al helemaal geen titel mee.