Een os op het dak 38: De Os in tijden van oorlog (3).
Een introductie van eigentijdse muziek in gewonemensentaal.
Aflevering 38 van Een os op het dak van Thea Derks, geïnspireerd op haar boek Een os op het dak: moderne muziek na 1900 in vogelvlucht.
De oorlog tegen Oekraïne neemt steeds grimmiger vormen aan, maar nog altijd heeft Rusland het land niet weten te knechten. Het grootste deel van het Russische volk lijkt achter Poetin te blijven staan en zelfs in de kunstwereld zijn er velen die de dictator blijven steunen. Met als dieptepunt de dirigent Valery Gergiev, die zich hierdoor inmiddels in het westen onmogelijk heeft gemaakt.
Daar staan ook dappere Russen tegenover die zich wél tegen de oorlog en de dictatuur uitspreken. Het huidige regime begint verdacht veel te lijken op de Stalin-dictatuur en zijn nietsontziende repressie van alle tegenstemmen. Deze trof ook componisten als Prokofjev en Sjostakovitsj, die in 1948 veroordeeld werden omdat hun muziek zou getuigen van ‘antidemocratische en formalistische tendenzen’.
Na Stalins dood lieten zijn opvolgers de teugels weliswaar ietsje vieren, maar toch kwam er in 1979 een nieuwe oekaze. Het werk van zeven componisten werd bestempeld als ‘geratel en geknars’, onder hen waren Elena Firsova, haar man Dmitri Smirnov en Sofia Goebaidoelina.
De dichter Anna Achmatova tekende de verschrikkingen van Stalins regime op in haar veertiendelige cyclus Requiem, waaraan ze werkte van 1935 tot 1961. Het geldt als het belangrijkste document over de periode van de Grote Terreur en was in Rusland lange tijd verboden lectuur.
In 2003 maakte Elena Firsova een zetting van de integrale cyclus voor orkest, koor en solosopraan. Hierin weet zij de schrijnende toon van de verzen te treffen in minstens even aangrijpende muziek.
Firsova woont sinds 1991 in Engeland en gruwt van de agressie van haar geboorteland. In een interview met Thea Derks zegt ze hierover: ‘De huidige oorlog tegen Oekraïne vervult me met diepe schaamte, ik prijs me gelukkig dat ik Rusland dertig jaar geleden verlaten heb en er zeventien jaar geleden voor het laatst ben geweest.’
Haar Oekraïense collega Svjatoslav Lunyov werd in 1964 geboren in Kiyv, waar hij compositie studeerde aan het P. Tsjaikovski Conservatorium. Van hem klinken vandaag de Drie Etudes voor
piano solo die hij in 2017 componeerde voor de 30e verjaardag van de pianist Antonii Barisjevsky.
De 1e druk van Een os op het dak is uitverkocht, maar via boekenbestellen.nl ontvangt u een exemplaar van de 2e druk.
1. Elena Firsova (geb. 1950). Requiem, opus 100.
Claudia Barainsky, sopraan.
Berlijns Radio Symfonie Orkest & Koor olv. Vasily Sinaisky.
2. Svjatoslav Lunyov (geb. 1964). Drie Etudes voor piano.
Antonii Barisjevsky, piano.
https://www.worldofjazz.nl/programma/een_os_op_het_dak_655578/
